به اعتقاد علمای شیعه، «امیرالمومنین» عنوانی است كه خدای تعالی به امام علی بن ابی طالب علیه السلام داده و هیچ كس دیگر، چه قبل و چه بعد از او، برازنده این لقب نیست.
رزق دانش مومنان
جابربن یزید می گوید: به امام باقر علیه السلام عرض كردم: فدایت گردم، چرا على علیه السلام را امیرالمۆ منین نامیدند؟ فرمود: از علم خود آنان را تغذیه مى كرد و به آنها مى آموخت. مگر قول خداوند را نشنیده اى: «و نمیر اهلنا»(1)؛ یعنى: و به خانواده خود، غذا مى رسانیم. (2)
گواهان الهى در روى زمین
ابوحمزه ثمالى مى گوید: امام باقر علیه السلام از پدرش روایت كرده كه جد بزرگوارش فرموده است: خداوند جل جلاله جبرئیل را به نزد حضرت محمد صلى الله علیه و آله فرستاد، تا آن حضرت در حال حیات خود براى ولایت امام على علیه السلام از مردم شاهد و گواه بگیرد، و پیش از وفات خود حضرتش را به نام «امیرالمۆمنین» نامگذارى نماید.
پیامبر صلى الله علیه و آله نه نفر از یاران و مشهورین از اصحاب خود را فرا خواند و فرمود: من شما را فرا خوانده ام تا گواهان الهى در روى زمین باشید، خواه بر گواهى خود پایدارى كنید، یا كتمان نموده و از اداى شهادت خوددارى كنید.
آنگاه فرمود: اى ابابكر! برخیز و بر على به نام «امیرالمۆمنین» سلام ده . او گفت : آیا این فرمان خدا و رسول اوست ؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: آرى . وى برخاست و بر آن حضرت به عنوان «امیرالمۆمنین» سلام داد.
سپس فرمود: عمر! برخیز و بر على به نام «امیرالمۆمنین» سلام كن . عمر گفت : آیا به فرمان خدا و رسولش او را «امیرالمۆمنین» بنامیم ؟ حضرت فرمود: آرى . او نیز برخاست و سلام كرد.
سپس به مقدادبن اسود كندى فرمود: برخیز و به على به نام «امیرالمۆمنین» سلام ده ، او برخاست و سلام داد و سخن آن دو نفر را تكرار نكرد.
آنگاه به ابوذر غفارى فرمود: برخیز و به على به نام «امیرالمۆمنین» سلام ده ، وى برخاست و سلام داد، بعد به حذیفه یمانى و عماربن یاسر و عبدالله بن مسعود و بریده كه از همه آنان جوان تر بود فرمود: برخیز و بر امیرمۆ منان سلام كن. او نیز برخاست و سلام داد. )3). پس از آن، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: من شما را براى این كار خواندم تا در این زمینه گواهان الهى باشید خواه بر آن پایدار بمانید یا ترك اداى شهادت كنید. (4)
نامی بر فراز عرش
روزى مردى خدمت امام على علیه السلام آمد و عرض كرد: یا على! به شما امیرالمۆمنین مى گویند، چه كس تو را بر مۆمنین امیر كرده ؟ حضرت فرمود: خداوند متعال مرا امیرمۆمنین كرده . آن مرد نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله رفت و عرض كرد: یا رسول الله! آیا على راست مى گوید كه خدا او را امیر بر خلقش كرده ؟ پیامبر صلى الله علیه و آله از سخن آن مرد خشمگین شد و فرمود:
به راستى على به ولایت از خداى عزوجل، امیر بر خلق شده است، خداوند در بالاى عرش خود آن را منعقد نموده و ملائكه را گواه بر آن گرفته است كه على خلیفة الله و حجت الله و امام مسلمانان است، طاعتش، اطاعت خداست و نافرمانى او، نافرمانى از خداست ، هر كه او را نشناسد، مرا نشناخته و هر كه او را بشناسد مرا شناخته، هر كه منكر امامت او شد منكر نبوت من شده است و هر كه امیرى او را انكار كند رسالت مرا انكار كرده ... هر كه با او نبرد كند با من جنگیده و هر كه او را دشنام دهد مرا دشنام داده، زیرا او از من است و از گل من خلق شده ، و او شوهر فاطمه دختر من است و پدر دو فرزندم حسن و حسین است.
سپس فرمود:
من و على و فاطمه و حسن و حسین و نُه فرزند حسین، حجت هاى خدا هستیم بر خلق او، دشمنان ما دشمن خدا هستند و دوستان ما دوستان خدا هستند.(5)
یک سوال
اما در مورد اینكه چرا ایشان را «امیرالمومنات» نمی خوانند، باید گفت این مسئله به ادبیات و آداب سخن گفتن مردم باز می گردد. در غالب ملل دنیا رسم بر آن است كه القاب مردان را به صورت مذكر به كار می برند و از به كار بردن الفاظ مونث پس از آن اجتناب می ورزند. این ویژگی گاه حتی به القاب زنان نیز سرایت داده می شود. به عنوان نمونه یكی از القاب زنان پیامبر خدا صلى الله علیه و آله واژه «ام المومنین» به معنای مادر مومنین می باشد در حالیكه عبارت ام المومنات در مورد آنان اصلا به كار نرفته است.
پی نوشت:
1) یوسف : 65.
2) معانى الاخبار، ج 1، ص 146.
3) در خبر نام نهمین نفر و سلام وى كه ظاهرا سلمان فارسى بوده از قلم افتاده است .
4) امالى شیخ مفید، ص 30.
5) امالى شیخ صدوق.
منابع:
1001 داستان از زندگانى امام على علیه السلام، محمد رضا رمزى اوحدى.
پرسمان دانشجویی، اهل بیت علیهم السلام، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
تبیان
مرکز فرهنگی هیئت علمدار زنجان
گلچین مداحی های صوتی کربلایی سجاد عینلو(سری اول)